Taş Kabuk Sessiz
İçinde yaşadığımız üretim ve tüketim ilişkileri mevcut haliyle sürdüğü takdirde gezegenin yok oluşa doğru gideceği görüşü uzun süredir dile getiriliyor. Özellikle son iki yüz yılda doğanın etkin biçimde sömürülmesi, ekolojik krizi kaçınılmaz kıldı. Bu süreç, sanat ile ekoloji ilişkisinde yeni sorun alanlarını gündeme taşırken; malzeme, yöntem, form ve içerik yaşamsal olana derinden bağlandı. Doğa–insan ikiliğinin ötesine geçen, bütüncül ekolojik yaklaşımlara odaklanan işler çoğaldı. Kapitalosen, tarih-dışı ekolojik yıkım anlatılarındaki “kaybolan özne”yi tartışmaya açtı. İnsanı doğanın karşısına koyan, onu doğadan yalıtan ve müştereklerin tahribatının faili olarak işaretleyen anlayışlar sorgulandı. Tarihin doğrusal anlatısının yerini döngüsel ve ilişkisel perspektifler aldı.
Hasankeyf’in sular altında kalışını ve bölgede yaşanan ekoyıkımı görünür kılan Taş Kabuk Sessiz (Stone Shell Silent)serisini, toplumsal ve kültürel yıkımı da kapsayan çağdaş eko-sanatın bir örneği olarak okumak mümkün. İnsan merkezli bir “medeniyet” projesi olan Ilısu Barajı, sulara gömdüğü büyük bir tarihin yanı sıra yaklaşık 80 bin insanı da yerinden etti. Ayrıca son derece önemli bir biyolojik çeşitliliğe sahip Dicle Vadisi’nin tahribatını da beraberinde getirdi. Dicle üzerine inşa edilen barajın etkisi yalnızca çevresel değil, sosyo-kültürel düzeyde de hissedildi. Seride kayıt altına alınan imgeler, zaman içindeki dönüşümleri ve doğa ile kültürün örgütlü yıkımını belgeliyor. Kadim zamanların izleri silinirken zaman ve mekân, yaşam ve ölüm, iktidar ve muhalefet birbirine dolanıyor. Modern zamanlara özgü yaşam ile ölüm arasındaki ayrım, bu yıkımla yeniden iç içe geçiyor. Alışıldık yaşam biçimi tersyüz ediliyor. Yıkım, hayatta kalanları olduğu kadar yaşamını yitirenleri de etkiliyor. Doğayla bütünleşmiş ölü bedenler sömürgeci bir pratiğe (yeniden) maruz bırakılıyor. Müşterek yaşamın tarihsel izleri silinirken hegemonik bir kültürel inşa süreci devreye giriyor. Bu, “bize” yabancı bir hikâye değil; anlatılan bizim hikâyemiz.
Ateş Alpar
